 |
اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله
از جمله موضوعاتى كه قرآن مجيد آن را به عظمت ياد نموده: خوش اخلاقى پيغمبر اكرم اسلام مي‌باشد، چنان كه در: (سوره قلم)، آيه 4 راجع به اخلاق آن حضرت مي‌فرمايد: «وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ و حتما تو داراى يك خلق بزرگى مي‌باشى».(1)
اخلاق پيامبر مطابق و هماهنگ با قرآن بود. خداوند او را به مثل اين سخنان تربيت كرد كه:
1- «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِينَ؛ با آنها مدارا كن و به نيكىها دعوت نما و از جاهلان روى بگردان». (سوره اعراف/199)
2- «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسانِ وَإِيتاءِ ذِي‌الْقُرْبى وَيَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ؛ خداوند فرمان به عدل و احسان و بخشش به نزديكان مىدهد، و از زشتي‌ها و منكرات و ظلم و ستم نهى مىكند». (سوره نحل/90)
3- «وَاصْبِرْ عَلى ما أَصابَكَ؛ در برابر مصائبى كه به تو مىرسد شكيبا باش». (سوره لقمان/17)
4- «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ؛ از آنها درگذر و صرف‌نظر كن». (سوره مائده/13)
5- «ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ؛ بدى را با نيكى دفع كن». (سوره فصلت/34)
و آيات ديگر، سپس خداوند سيماى ظاهر و نهان آن حضرت را كامل نمود، و او را چنين ستود: «وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ و تو قطعا اخلاق عظيم و برجستهاى دارى». (سوره قلم/4)
آرى فضل بیكران خداوند را بنگر كه چگونه عطا كرد و سپس ستود. سپس پيامبر صلی الله علیه و آله به انسانها آموخت كه خداوند ارزش‌هاى اخلاقى را دوست دارد، و انحرافات و لغزش‌هاى اخلاقى را دشمن دارد، و فرمود: «بعثت لاتمّم مكارم الاخلاق؛ من براى آن به رسالت مبعوث شدم كه ارزش‌هاى اخلاقى انسانها را تكميل كنم.» سپس همه انسانها را با تأكيد و ترغيب فراوان به رعايت ارزش‌هاى اخلاقى فراخواند.(2)
سعيد بن هشام مىگويد: به عايشه گفتم: اى ام‌المؤمنين، لطفا درباره اخلاق پيامبر برايم صحبت بدار، گفت: مگر قرآن نخواندهاى؟ گفتم: چرا. گفت: اخلاق پيامبر همانست يعنى تمام اخلاق پسنديده قرآنى را عمل مي‌فرمود، اين حديث را مسلم در صحيح خود آورده است.
يزيد بن بابنوس مىگويد:به عايشه گفتيم: اخلاق رسول خدا چگونه بود؟ گفت: اخلاق پيامبر همان اخلاق قرآن بود سپس ده آيه اول سوره مومنون را خواند و گفت اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله اين چنين بود.
ابودرداء هم مىگويد: از عايشه درباره اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله پرسيدم. گفت: اخلاق او همان اخلاق قرآن بود. از آن چه قرآن را خشنود سازد راضى بود و از آن چه قرآن را خشمگين سازد خشمگين مىشد.
عطيه عوفى در تفسير آيه «وَ إِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ» آيه 4 سوره 68 مىگويد: منظور ادب قرآنى است، يعنى پيامبر صلی الله علیه و آله مودب به آداب قرآنست.
از انس روايت است كه گفت: پيامبر صلی الله علیه و آله خوش خلقترين مردم بود من برادر كوچكى داشتم كه تازه او را از شير گرفته بودند و او را مواظبت مي‌كردم كنيهاش ابوعمير بود، پيامبر چون او را مىديدند مىگفتند از شير گرفتن چه بر سرت آورده است؟ و با او بازى مي‌فرمود. اين روايت را هم مسلم در صحيح خود آورده است.
از ثابت، از انس روايت است كه مىگفت: پيامبر صلی الله علیه و آله زيباتر و بخشندهتر و شجاعتر مردم بود. مسلم و بخارى هر دو نفر اين حديث را نقل كردهاند. على بن احمد بن عبدان از انس روايت مىكند كه مىگفت پيامبر صلی الله علیه و آله هرگز دشنام نميداد، ناسزا نمىگفت و لعن و نفرين نمىفرمود، به هنگام بازخواست حداكثر به طور شوخى مىگفت فلانى را چه مي‌شود چرا كوتاهى مىكند. اين حديث را هم بخارى در صحيح خود آورده است.
عبدالله بن عمر هم مىگفت: پيامبر هرگز ناسزا نمىگفت و دشنام نميداد، همواره مىگفت گزيدهترين شما آن‌هايى هستند كه خوش خلقترند.
ابوعبدالله جدلى مىگويد: از عايشه درباره اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله پرسيدم، گفت: هرگز دشنام و ناسزا نمىگفت. در كوچه و بازار بلند صحبت نمي‌كرد، بدى را با بدى پاداش نمىداد بلكه همواره عفو و گذشت مىفرمود.(3)
يزيد بن هارون و اسحاق بن يوسف ازرق هر دو از زكرياء، از ابواسحاق، از ابوعبدالله جدلى نقل مىكند كه مىگفته است از عايشه پرسيدم اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله در خانه چگونه بود؟ گفت: از همه مردم نيك خلقتر بود نه دشنام مىداد و نه ياوهگو بود و نه در كوچه و بازار اهل هياهو، بدى را با بدى پاداش نمىداد بلكه عفو مىفرمود و گذشت مىكرد.(4)
امام على عليه السلام در بيان احوال و اخلاق پيامبر خدا می‌فرماید: ...هيچ گاه دو كار براى او (پيامبر صلى الله عليه و آله) پيش نيامد، مگر اين كه دشوارترينِ آن دو را برگزيد.(5)
الطبقات الكبرى به نقل از عايشه، در پاسخ اين سؤال كه: اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله در محيط خانه چگونه بود؟ فرمود: خوشخوترينِ مردمان بود. نه دشنام مىداد و نه بدزبانى مىكرد و نه در كوچه و بازار، هياهو به راه مىانداخت و نه بدى را به بدى جبران مىكرد؛ بلكه مىبخشيد و گذشت مىكرد.(6)
اشعار زيبا در وصف اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله
فاق النّبيين فى خلق و فى خلق × ولم يدا نوه فى علم ولاكرم
و كلّهم من رسول اللّه ملتمس × غرفا من البحر او رشفا من الديم
فهو الّذى تمّ معناه و صورته × ثمّ اصطفاه حبيبا بارئ النّسم
منزّه عن شريك فى محاسنه × فجوهر الحسن فيه غير منقسم
پيامبر در سيماى ظاهر، و اوصاف اخلاقى بر همه پيامبران برترى يافت، و هيچ كس از آنها در علم و كمال، به پايه او نمىرسند و همه آنها در پيشگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله تقاضاى اندكى از دريا و قطرهاى از باران كمال را دارند. پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله همان انسان كاملى است كه در ظاهر و باطن در حد اعلاى كمال قرار دارد، و خداوند خالق انسانها او را به عنوان حبيب خود برگزيده است و به راستى آن حضرت در شئون نيك اخلاقى، همتائى ندارد و جوهر حسن و زيبائى او، منحصر به او است.(7)
رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمود: من به اخلاق نيك و پسنديده برانگيخته شدهام.
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند رسول خويش را به اخلاق نيك و پسنديده مخصوص گردانيد، شما هم خود را بيازماييد، اگر آن اخلاق نيك در شما بود خداى را سپاس گفته و از او بخواهيد تا آن را در شما بيفزايد. سپس امام عليه السلام آنها را بدين ترتيب ده خصلت شمرد: يقين، قناعت، صبر، شكر، بردبارى، خوشخلقى، سخاوت، غيرت، شجاعت و جوانمردى.(8)
پی نوشت
(1). تفسير آسان، ج 3، ص 52.
(2). سيرت پيامبر اعظم و مهربان، ص 142.
(3). ترجمه دلائل النبوة، ج 1، ص 153.
(4). ترجمه طبقات كبرى، ج 1، ص 353.
(5). حكمت‌نامه پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله و سلم (فارسى)، ج 3، ص 549.
(6). حكمت‌نامه پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله و سلم (فارسى)، ج 3، ص 551.
(7). سيرت پيامبر اعظم و مهربان، ص 140.
(8). آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام، ص 23.
:: موضوعات مرتبط: حصرت محمد ص، ،
:: برچسب‌ها: اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله, اخلاق, پیامبر اخلاق,
آمار
وب سایت:
